Biogazownie i spółdzielnie energetyczne – kolejny krok do transformacji energetycznej w Polsce

Z Koła Naukowego Biogospodarki PW wywodzi się spółka Inicjatywa Społeczna Energetyka, której celem jest przyspieszenie sprawiedliwej transformacji energetycznej w Polsce. Stworzyli ją i nadal rozwijają: Jakub Fenert, student Wydziału Inżynierii Środowiska, oraz Natalia Sobolewska-Hektus i Julia Ługowska – absolwentki tego wydziału. Młodzi naukowcy mają ambitne plany – chcą stworzyć pierwszą biogazową spółdzielnię energetyczną w Polsce.

Założyciele Inicjatywy Społeczna Energetyka zajmują się m.in. popularyzacją i wspieraniem we wdrażaniu dwóch skutecznych rozwiązań, które są jeszcze w naszym kraju słabo znane – spółdzielni energetycznych oraz wytwarzania energii z biogazu. Potencjał widzą w szczególności w ich połączeniu – w postaci pierwszej w Polsce spółdzielni energetycznej, w której źródłem energii jest biogaz lub biometan. Ich działania są skupione na mieszkańcach obszarów wiejskich i na transformacji polskiej wsi. Dążą do tego, by branża energetyczna zauważyła potencjał tych terenów i oferowała im rozwiązania dostosowane do ich potrzeb. 

Spółdzielnie energetyczne są bardzo korzystnym rozwiązaniem dla ich członków (gmin, firm, osób prywatnych), ponieważ pozwalają uzyskać niezależność energetyczną oraz znaczne zmniejszenie kosztów energii. Energetyka społeczna jest też motorem napędowym dla energetyki odnawialnej w Polsce. Z kolei w biogazowniach można zagospodarować odpady biologiczne m.in. z rolnictwa, przetwórstwa spożywczego czy oczyszczalni ścieków. Pozwalają obniżyć ślad węglowy produktów spożywczych, szczególnie w branży mleczarskiej i produkcji mięsa. 

– Biogaz jest jedynym stabilnym odnawialnym źródłem energii, czyli niezależnym od pogody i pory roku. Może więc bilansować miks energetyczny Polski, zastępując częściowo paliwa kopalne. Polska ma ogromny potencjał do produkcji biogazu z odpadów, który składa się w ok. 50-60% z metanu. Mógłby on pokryć aż połowę rocznego zapotrzebowania na gaz ziemny. To zwiększyłoby niezależność naszego kraju od importu paliw kopalnych i wpłynęłoby na obniżenie cen energii – podkreśla Jakub Fenert z Wydziału Inżynierii Środowiska. – Poza tym rozwój sektora biogazu to mniejsze emisje gazów cieplarnianych, a w ostatnich latach coraz dotkliwiej odczuwamy to, jak konieczna jest walka ze zmianami klimatu. Dodatkową korzyścią jest produkt uboczny z produkcji biogazu, czyli poferment – naturalny nawóz bogaty w cenne składniki. Jego stosowanie pozwala z kolei zmniejszyć zużycie nawozów sztucznych, które są szkodliwe dla środowiska, a ponadto kosztowne. To przekłada się na zdrowszą i tańszą żywność dla nas wszystkich. 

Wszystko zaczęło się od projektu konkursowego

Zespół Inicjatywy Społeczna Energetyka tworzą 3 osoby. Inż. Jakub Fenert, aktualnie student studiów magisterskich na kierunku Inżynieria Środowiska na Wydziale Inżynierii Środowiska PW, jest prezesem Koła Naukowego Biogospodarki, z którego wywodzi się cały zespół. Inż. Natalia Sobolewska-Hektus jest absolwentką kierunku Biogospodarka na WIŚ, a obecnie kończy studia magisterskie na Wydziale Inżynierii Chemicznej i Procesowej PW. Inż. Julia Ługowska również ukończyła kierunek Biogospodarka na WIŚ. Do tej pory Inicjatywa Społeczna Energetyka jest głęboko związana z KN Biogospodarki.

Jak wspomina Jakub Fenert, w 2023 roku zespół zgłosił się do konkursu Bio-Based Innovation Student Challenge Europe, organizowanego przez Bio-Based Industries Consortium. Projekt skupiał się wokół trudności, z jakimi mierzą się mieszkańcy terenów wiejskich. Podczas konkursu BISC-E opiekunką grupy projektowej była prof. Monika Żubrowska-Sudoł z Wydziału Inżynierii Środowiska. 

– Zależało nam na skierowaniu naszego projektu do obszarów wiejskich, które borykają się z wieloma problemami, takimi jak: wysokie poziomy zanieczyszczeń powietrza ze starych systemów ogrzewania, emisje metanu z rolnictwa, problemy z zagospodarowaniem odpadów z rolnictwa, wysoki ślad węglowy produktów rolnych, ale także nadużywanie nawozów sztucznych, wysokie ceny energii czy wykluczenie komunikacyjne. Uznaliśmy, że rozwiązaniem dla lokalnych społeczności może być budowa biogazowni, do których będą trafiały substraty nie z jednego źródła, a z wielu mniejszych gospodarstw i lokalnego biznesu – mówi Jakub Fenert, członek zarządu Inicjatywy Społeczna Energetyka. – Energia miałaby być dystrybuowana do mieszkańców na zasadzie spółdzielni energetycznej. Wypracowane w ten sposób oszczędności mogłyby być przeznaczone na zakup busów lub aut elektrycznych, które działałyby jako komunikacja zbiorowa tam, gdzie jej działanie nie opłaca się prywatnym przewoźnikom, lub jako car-sharing.

Pomysł, nazwany BioCommunity, został doceniony na konkursie BISC-E. Nasi reprezentanci zajęli pierwsze miejsce w Polsce, a następnie – jako reprezentacja kraju – dostali się do najlepszej piątki na etapie europejskim. Kolejnym krokiem był udział w programie akceleracyjnym Impactful Leaders, w którym przez kilka miesięcy nasi studenci rozwijali swój projekt pod kątem biznesowym. 

– Dzięki wsparciu mentorów udało nam się przekształcić naszą wizję w konkretny, możliwy do realizacji, model biznesowy. Jury nagrodziło nas wyróżnieniem oraz możliwością udziału w kolejnym programie – Katalizatorze Rozwoju Firmy. Kolejne miesiące mentoringu pozwoliły nam założyć w listopadzie 2024 roku firmę, którą nazwaliśmy Inicjatywa Społeczna Energetyka Sp. z o. o. – dodaje Fenert.

W trakcie prac nad projektem jego twórcy zauważyli, że dostępne są narzędzia prawne i techniczne do realizacji tego typu projektów w Polsce, jednak zarówno społeczne spółdzielnie energetyczne (czyli takie, których członkami są obywatele), jak i same biogazownie, nie są szczególnie popularne w kontekście transformacji energetycznej. Dlatego aktualnie skupiają się na działaniach edukacyjnych i nawiązywaniu współprac z większymi podmiotami z obu tych branż. Ponadto oferują doradztwo w zakresie spółdzielni energetycznych oraz inwestycji biogazowych.

Na początku rozwoju projektu nasi naukowcy skupili się na rozmowach ze społecznością wiejską, czego efektem są dwa wywiady społeczne dotyczące samej idei projektu i ogólnego podejścia do energetyki społecznej. Wyniki tego drugiego badania zaprezentowali m.in. na konferencji Green Gas Poland 2024. We współpracy z Mazowiecką Agencją Energetyczną przygotowali także prezentację o spółdzielniach energetycznych dla ekodoradców gminnych, którą wygłosili podczas Forum Czystego Powietrza 2025. Prezentacja została wygłoszona również podczas Energy Week 2025 organizowanego przez Studenckie Koło Naukowe Energetyki na SGH. Na Politechnice Warszawskiej zespół nawiązał znajomość z dr Katarzyną Iwińską, która jest badaczką w Łukasiewicz ITECH oraz Collegium Civitas, a na Wydziale Inżynierii Środowiska prowadzi wykłady dla kierunku Ochrona Środowiska. Dr Iwińska wspiera Inicjatywę w dopracowywaniu badań społecznych oraz w planowaniu projektów wdrożeniowych.

Badacze z PW są też współautorami “Ogólnopolskiego badania inwestycji fotowoltaicznych w jednostkach samorządu terytorialnego” realizowanego w ramach Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększenia Odporności: Wsparcie dla instytucji wdrażających reformy i inwestycje w ramach REPowerEU. W ramach projektu zbierali i przetwarzali dane na temat inwestycji w fotowoltaikę we wszystkich gminach i powiatach w Polsce. W tym roku zostali też partnerem wspierającym akcji edukacyjnej “Róbmy Biogaz”, organizowanej przez Magazyn Biomasa. 

Cel: edukacja

Ważnym elementem projektu i całej działalności Inicjatywy Społeczna Energetyka jest edukacja. Członkowie zespołu odwiedzają szkoły podstawowe w różnych częściach Polski, gdzie prowadzą lekcje o biogazie wśród najmłodszych klas. Dążą też do nawiązania kolejnych kluczowych współprac z różnymi organizacjami, których celem jest realizacja akcji edukacyjnych i projektów wdrożeniowych. Celem naukowców jest doprowadzenie do tego, aby dzięki ich inicjatywie zaczęły powstawać spółdzielnie energetyczne oparte o energię z bioodpadów. 

– Widzimy, że gminy i spółdzielnie energetyczne, których członkami są przedsiębiorstwa gminne, są coraz bardziej zainteresowane instalacjami biogazowymi. Aktualnie wspieramy je głównie merytorycznie, gdyż wiedza o tym, jak działają biogazownie, nie jest powszechna. Dostajemy również pozytywny feedback od szkół uczestniczących w akcji Róbmy Biogaz. Planujemy kontynuować prowadzenie lekcji o biogazie po wakacjach – mówi Jakub Fenert. – Kluczowym wyzwaniem jest połączenie pracy na rzecz Inicjatywy Społeczna Energetyka ze studiami oraz z pracą zawodową. Natomiast przy samej realizacji naszych pomysłów, trafiliśmy na zaskakująco mało trudności. Jesteśmy pod wrażeniem, jak wiele jesteśmy w stanie osiągnąć, jeśli zaczniemy po prostu działać i rozmawiać. Najbardziej pomocne jest wsparcie przedstawicieli branży i co ważne, warto zwracać się o pomoc do osób, których nie znamy, np. poprzez LinkedIn. Jeśli mamy wspólną misję, wiele osób jest bardzo chętnych, żeby dzielić się wiedzą, wspierać i nawiązywać współpracę, by działać skuteczniej razem. W obszarze transformacji energetycznej mamy w Polsce bardzo dużo zaangażowanych osób, firm i instytucji.