Jak wykorzystać dżdżownice do oczyszczania gleb?

Choć zwykle kojarzymy je z ogrodami i rozluźnianiem gleby, dżdżownice mogą odegrać ważną rolę w oczyszczaniu środowiska. Okazuje się, że niektóre gatunki tych bezkręgowców potrafią oczyszczać gleby skażone ropą naftową i jej pochodnymi. 

Badania prowadzone przez naukowców z Politechniki Warszawskiej wskazały możliwość zastosowania gatunków Eisenia fetita/E.andrei nie tylko do remediacji gleb skażonych w wyniku wycieku z rurociągu w Polsce, ale także tych pochodzących z Kuwejtu. Te drugie są szczególnym wyzwaniem. W trakcie operacji „Pustynna Burza” w 1991 roku do gleby przesączyło się 10 milionów ton ropy naftowej, doprowadzając do skażenia znacznej powierzchni Kuwejtu. Pomimo upływu lat, wciąż prowadzone są prace remediacyjne na niespotykaną skalę – obszar wymagający oczyszczenia wynosi około 300 km². Jest to największa akcja oczyszczania środowiska w głębi lądu, której wartość szacuje się na około 3 miliardy dolarów.

Mechanizm wermiremediacji jest prosty, choć niezwykle skuteczny: dżdżownice przemieszczając się w glebie, napowietrzają ją i mieszają z próchnicą, co stwarza lepsze warunki dla rozkładu zanieczyszczeń przez mikroorganizmy. Co więcej, w jelitach dżdżownic żyją mikroby, które potrafią metabolizować węglowodory ropopochodne. Dzięki temu toksyny ulegają rozkładowi, a gleba stopniowo odzyskuje swoje naturalne właściwości. Ta metoda jest atrakcyjna, ponieważ jest relatywnie tania i nie wymaga skomplikowanej aparatury.

– Dżdżownice pełnią rolę naturalnych inżynierów gleby – podkreśla prof. dr hab. inż. Małgorzata Kacprzak z Wydziału, Budownictwa, Mechaniki i Petrochemii. – Ich aktywność fizyczna i mikroflora jelitowa wspomagają procesy biodegradacji zanieczyszczeń organicznych, w tym węglowodorów ropopochodnych. To obiecująca droga w kierunku zrównoważonego oczyszczania środowiska.

Mimo obiecujących wyników, wykorzystanie dżdżownic w oczyszczaniu gleb napotyka na kilka wyzwań. Po pierwsze, skuteczność procesu zależy od gatunku dżdżownicy oraz od rodzaju i stężenia zanieczyszczeń – nie wszystkie zanieczyszczenia są łatwo degradowalne. Po drugie, ekstremalne warunki glebowe, takie jak wysokie zasolenie, brak wilgoci czy bardzo kwaśny odczyn mogą ograniczać przeżywalność i aktywność dżdżownic. Dodatkowo, skalowanie eksperymentów laboratoryjnych do terenów przemysłowych wymaga dużych ilości organizmów i starannego monitorowania procesów, aby uniknąć zakłóceń w ekosystemie.

Pomimo tych wyzwań, wykorzystanie tych małych inżynierów gleby może w przyszłości stać się ważnym elementem walki z zanieczyszczeniem środowiska i rewitalizacją terenów przemysłowych.